Ontdek de kracht van de Koran verzen en dua’s voor genezing (Shifaa)

Koranische verzen en sunnah-dua’s spelen een belangrijke rol in zowel de fysieke als spirituele genezing. De Profeet ﷺ benadrukte het belang van het aanroepen van Allah en het gebruik van Zijn woorden als bronnen van heling. In verschillende ahadith gebruikte hij verzen uit de Koran om Allah te vragen om heling voor zichzelf en zijn metgezellen.

Of de kwaal nu fysiek of emotioneel was, de Profeet ﷺ geloofde in de genezing die Allah voor elke ziekte voorzag. Hoewel de Profeet ﷺ medicatie en voeding aanbeval, benadrukte hij ook het belang van spirituele heling. Allah noemt de Koran Shifaa, oftewel een bron van genezing, en huda, oftewel leiding, waarmee de kracht ervan verder wordt benadrukt.

Koran over en voor genezing

De Koran, het heilige boek van de Islam, is een bron van leiding, barmhartigheid en heling voor alle moslims. De Koran bevat talloze verzen die zijn kracht beschrijven om zowel het lichaam als de ziel te genezen. In dit artikel zullen we enkele van de krachtigste verzen over Koranische genezing verkennen.

Een van de meest bekende verzen over Koranische genezing is afkomstig van Surah Al-Fussilat, vers 44:

قُلْ هُوَ لِلَّذِينَ آمَنُوا هُدًى وَشِفَاءٌ

“Qul huwa lilladhīna āmanū hudan wa shifā’un”

“En verkondig (O Muhammad) dat [de Koran] een leiding en genezing is voor de gelovigen.”

Surah Al-Fussilat:44

Dit vers benadrukt de dubbele aard van de Koran als zowel een bron van leiding als een middel tot heling voor degenen die erin geloven.

Een ander vers uit Surah Al-Isra, vers 82, zegt:

وَنُنَزِّلُ مِنَ ٱلْقُرْءَانِ مَا هُوَ شِفَآءٌۭ وَرَحْمَةٌۭ لِّلْمُؤْمِنِينَ

“Wa nunazzilu min al-Qur’ani ma huwa shifa’un wa rahmatun lil-mu’mineen.”

“Wij hebben de Koran als genezing en barmhartigheid gezonden voor de gelovigen.”

Surah Al-Isra:82

Dit vers versterkt het idee dat de Koran is neergezonden als middel van heling en barmhartigheid voor alle gelovigen.

In Surah Yunus, vers 57, zegt Allah:

يَـٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ قَدْ جَآءَتْكُم مَّوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَشِفَآءٌ لِّمَا فِى ٱلصُّدُورِ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ

“Ya ayyuha an-nasu qad ja’atkum maw`izhatun min rabbikum wa shifa’un lima fi as-sudur wa hudan wa rahmatun lil-mu’mineen.”

“O mensheid! Er is tot jullie een vermaning van jullie Heer gekomen en een genezing voor de (ziekten) in jullie harten, en voor degenen die geloven, een leiding en barmhartigheid.”

Surah Yunus:57

Dit vers benadrukt dat de Koran genezing biedt voor de ziekten van het hart en een bron van leiding en barmhartigheid is voor gelovigen.

Koran is een krachtige bron van heling voor alle moslims. Zijn verzen bieden leiding, barmhartigheid en heling voor zowel het lichaam als de ziel. Als moslims moeten we in tijden van nood onze toevlucht nemen tot de Koran, op zoek naar zijn genezende kracht en leiding in alle aspecten van ons leven.

Geneeskrachtige verzen in de Koran:

De verzen van de Koran hebben immense genezingskracht, zoals bevestigd door verschillende overleveringen. Hier zijn enkele van de verzen die zijn genoemd om hun genezende voordelen:

De drie quls, namelijk Surah Al-Ikhlas, Surah Al-Falaq en Surah An-Nas, worden vaak gereciteerd als onderdeel van de dagelijkse adhkar in de ochtend en avond, ter bescherming tegen het boze oog en eventuele ziekten van het lichaam.

De Profeet Mohammed (vrede zij met hem) zelf reciteerde de drie quls tijdens zijn fatale ziekte en benadrukte hun belang.

Aisha (moge Allah tevreden met haar zijn) rapporteerde:

“Telkens wanneer Allah’s Boodschapper (vrede zij met hem) naar bed ging, reciteerde hij Surat Al-Ikhlas, Surat Al-Falaq en Surat An-Nas, en blies vervolgens op zijn handpalmen en streek ze over zijn gezicht en die delen van zijn lichaam die zijn handen konden bereiken. En als hij ziek werd, beval hij me om hetzelfde te doen.”

Sahih al-Bukhari

Surah Al-Fatihah, ook bekend als Umm Al Koran of de Moeder van de Qur’an, wordt gedurende de dag herhaald in de dagelijkse gebeden en wordt aanbevolen als ruqyah (heling door de Koran).

Er zijn verschillende overleveringen over de immense voordelen van deze surah, inclusief de kracht om ziektes te genezen. In één overlevering reciteerde een metgezel van de Profeet Mohammed (vrede zij met hem) het over een schorpioenenbeet en Allah genas hem.

De Profeet Mohammed (vrede zij met hem) glimlachte en vroeg hem:

“Hoe wist je dat Surah Al-Fatihah een ruqyah is?”

Sahih al-Bukhari

De Koran benadrukt het belang van natuurlijke remedies voor het lichaam en de ziel. In Surah Al Nahl vermeldt Allah de voordelen van fruit en honing:

ثُمَّ كُلِي مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا ۚ يَخْرُجُ مِن بُطُونِهَا شَرَابٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاءٌ لِّلنَّاسِ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ 

“Thumma kuli min kulli ath-thamarat fasluki subula rabbiki dhullan. Yakhruju min butooniha sharabun mukhtalifun alwanuhu feehi shifa’un lin-nas. Inna fee thalika la-ayatan liqawmin yatafakkaron.”

“Eet van alle vruchten en volg de wegen van jullie Heer die gemakkelijk voor jullie zijn gemaakt. Uit hun buiken komt een drankje van verschillende kleuren waarin genezing is voor de mensen. Waarlijk, daarin is een teken voor een volk dat nadenkt.”

Surah Al Nahl:69

De verzen van de Koran hebben immense genezingskracht voor het lichaam en de ziel. De Drie Quls en Surah Al-Fatihah worden gereciteerd om hun genezende voordelen, en natuurlijke remedies zoals fruit en honing worden ook benadrukt in de Koran.

Deze remedies genezen niet alleen, maar brengen ons ook dichter bij Allah en herinneren ons aan Zijn oneindige macht en barmhartigheid.

Duas voor genezing volgens de hadith:

أَذْهِبِ الْبَأْسَ رَبَّ النَّاسِ وَاشْفِ أَنْتَ الشَّافِي لَا شِفَاءَ إِلَّا شِفَاؤُكَ شِفَاءٌ لَا يُغَادِرُ سَقَمَاً

“Adhibil ba’sa Rabb an-naas Ishfi antash-shaafii la shifa’aa illa shifa-uka shifa-un la yughadiru saqaman.”

“Verwijder de moeilijkheden, O Heer van de mensheid, geef genezing, U bent Degene die geneest, er is geen genezing behalve Uw heling, een genezing die geen ziekte achterlaat.”

Al-Bukhari en Muslim

أَعُوذُ بِاللهِ وَقُدْرَتِهِ مِنْ شَرِّ مَا أَجِدُ وَأُحَاذِرُ

“A`udhu billāhi wa qudratihi min sharri maa ajidu wa uhadhiru.”

“Ik zoek toevlucht bij Allah en Zijn kracht tegen het kwaad dat mij treft en datgene wat ik vrees.”

رَبِّي أَنِّي مَسَّنِيَ الضُّرُّ وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ

“Rabbi annee massaniyad-durru wa-anta arhamur-raahimeen.”

“Mijn Heer, er heeft mij tegenspoed getroffen, en U bent de meest Barmhartige der barmhartigen.”

رَبَّنَآ ءَاتِنَا فِى ٱلدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِى ٱلْـَٔاخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ

“Rabbana aatina fiddunya hasanatan wafil akhirati hasanatan waqina adhabannaar.”

“Onze Heer, geef ons in deze wereld het goede en in het Hiernamaals het goede en bescherm ons tegen de bestraffing van het Vuur.”

Al-Bukhari en Muslim

رَبِّ إِنِّي لِمَا أَنزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ

“Rabbi ‘inni limaa ‘anzalta ‘ilayya min khairin-faqeer.”

“O mijn Heer! Ik ben inderdaad behoeftig aan elk goed dat U naar mij stuurt.”

Soerah Al Qasas, 28:24

Moge Allah iedereen goedheid en heling schenken in elk aspect van het leven waar ze het nodig hebben.

يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ بِرَحْمَتِكَ أَسْتَغِيثُ

“Ya Hayyu Ya Qayyum, bi-Rahmatika astagheeth”

“O’ Levende, O’ Onderhoudende, in Uw genade zoek ik verlichting!”

Tirmidhi

Ya Hayyu Ya Qayyum is een dua die moslims reciteren wanneer ze zich verdrietig voelen. Deze dua houdt in dat men Allah aanroept met Zijn Grote Naam, wat betekent dat Hij de Eeuwig Levende en Onderhouder van alle dingen is. Door deze dua te reciteren, zoeken moslims verlichting en troost bij Allah.

Profeet ﷺ hoorde een man deze dua reciteren en merkte op dat hij Allah had aangeroepen met Zijn Grootste Naam. Dit geeft aan dat de naam Ya Hayyu Ya Qayyum zeer krachtig is en een bijzondere status heeft in de islam. Wanneer moslims deze Naam gebruiken bij hun smeekbeden, verhoort Allah hun gebeden en verleent Hij hun verzoeken.

Abu-Dawud

Een andere naam die moslims gebruiken om Allah aan te roepen voor heling is Ash-Shafee, wat betekent De Genezer. Deze naam wordt vaak gereciteerd wanneer moslims Allah vragen om genezing van een ziekte of pijn. Door deze naam te gebruiken, erkennen moslims dat Allah de uiteindelijke Genezer is en de kracht heeft om alle ziektes te genezen.

“O Mohammed, voel je je niet goed?” Hij antwoordde: “Ja.” Gabriel zei: “Ik zal je genezen met de naam van Allah, van alles wat jou kwaad kan doen, van het kwaad van elk wezen of het kwade oog. Moge Allah je genezen met de naam van Allah.”

Muslim

Dua voor ziekte veroorzaakt door Afgunst: Zoek bescherming in de woorden van Allah:

أُعِيْذُكُمَا (أُعِيْذُكَ) بِكَلِمَاتِ اللّٰهِ التَّامَّةِ ، مِنْ كُلِّ شَيْطَانٍ وَّهَامَّةٍ ، وَمِنْ كُلِّ عَيْنٍ لَّامَّةٍّّ

Uʿīdhukumā (Uʿīdhuka) bi-kalimāti-llāhi-t-tāmmah, min kulli shayṭāniw-wa hāmmah, wa min kulli ʿaynil-lāmmah

“Ik zoek bescherming in de perfecte woorden van Allah tegen elke duivel en elk beest, en tegen elk jaloers afkeurend oog”

Al-Bukhari

Dit dua is een krachtige smeekbede om bescherming te zoeken tegen ziekte veroorzaakt door afgunst.

Het wordt aanbevolen om deze dua te reciteren, vooral wanneer men de nodige stappen onderneemt om de ziekte te genezen, maar geen verbetering ziet.

Naast het reciteren van deze dua, wordt ook aanbevolen om Surah Baqarah, Surah Yaseen en Surah Waqi’ah in huis te reciteren als de ziekte lang aanhoudt. De Profeet Mohammed (vrede zij met hem) beval het reciteren van de Koran aan als remedie voor alle ziekten van de geest.

Het leven is een test en beproeving, en door deze beproevingen streeft Allah SWT ernaar om onze rangen te verhogen en onze harten te zuiveren. Het is belangrijk om Hem voortdurend te danken en onze toestand te zien als indicatief voor Zijn perfectie.

Zoals de Profeet ﷺ vermeldde in Bukhari en Muslim:

“Geen vermoeidheid, ziekte, angst, verdriet, schade of verdriet treft een moslim, zelfs niet tot op het punt van een doorn die hem prikt, zonder dat Allah zijn fouten daardoor uitwist.”

Muslim

Er wordt ook gezegd dat:

“Wanneer Allah iets goeds wil voor iemand, doet Hij hem lijden”.

Al-Bukhari

Duas voor het bezoeken van zieken:

لاَ بَأْسَ طَهُورٌ إِنْ شَاءَ الله

“La Ba’s(a), Tahoor(un), In Sha Allah,”

Al-Bukhari

wat betekent dat de ziekte niet schadelijk is en in feite een middel is tot zuivering, als Allah het wil.

رَبَّنَا اللَّهُ الَّذِي فِي السَّمَاءِ تَقَدَّسَ اسْمُكَ أَمْرُكَ فِي السَّمَاءِ وَالأَرْضِ كَمَا رَحْمَتُكَ فِي السَّمَاءِ فَاجْعَلْ رَحْمَتَكَ فِي الأَرْضِ اغْفِرْ لَنَا حُوبَنَا وَخَطَايَانَا أَنْتَ رَبُّ الطَّيِّبِينَ أَنْزِلْ رَحْمَةً مِنْ رَحْمَتِكَ وَشِفَاءً مِنْ شِفَائِكَ عَلَى هَذَا الْوَجَعِ فَيَبْرَأُ

“Rabbana-Allahullazi fis-samaai taqoddasas-muka amruka fis-samaai wal-ardhi kamaa rohmatuka fis-samaai faj-al rohmataka fil-ardhi. Ighfir lanaa huubanaa wa khotoyaanaa anta rabbut-toyyibeen. Anzil rohmatan min rohmatika wa shifaan min shifaaika ‘alaa haazal-waja’i fa-yabra’.”

“Oh onze Heer Allah, Die regeert in de Hemel, wij prijzen Uw Heilige naam. Moge Uw wil geschieden op aarde zoals in de Hemel. Wij smeken U om Uw goddelijke barmhartigheid, die aanwezig is in de Hemel, uit te breiden naar de aarde. Vergeef ons onze zonden en onze misstappen. U bent de Heer van het goede, en wij vragen U om Uw genade over ons uit te storten. Stuur alstublieft een genezend middel van U naar beneden om onze pijn te verlichten en volledige genezing te brengen.”

Sunan Abi Dawud

Deze dua vraagt ​​Allah om Zijn barmhartigheid en geneesmiddel om de ziekte te genezen.

Samenvattend kan het reciteren van deze duas tijdens je bezoek aan een zieke persoon hen troost bieden en zich beter laten voelen. Moge Allah hen een spoedig herstel schenken en ons allen beschermen tegen ziekte en schade.

Genezing in Islam

In de islam wordt het lichaam beschouwd als een vertrouwen van Allah en activiteiten die het schaden, zoals het misbruik van stoffen, zijn strikt verboden. Moslims doen de wassing voor het gebed en beschouwen menselijke seksualiteit als een geschenk binnen het huwelijk.

Ziekte wordt gezien als een test van Allah, en geduld en vroomheid tijdens ziekte worden geloofd als middelen om zonden te reinigen. Moslims geloven dat er een heling is voor elke ziekte en zoeken zowel spirituele als medische hulp. Door de geschiedenis heen hebben moslimwetenschappers bijgedragen aan de medische wetenschap door spirituele en profetische genezingspraktijken te combineren.

Moslims worden geadviseerd om Gods hulp te zoeken, zich meer bewust te zijn van God, vergeving te zoeken en liefdadigheid te beoefenen tijdens ziekte. Ziekte wordt gezien als een middel om dichter bij God, de uiteindelijke Genezer, te komen.

Islamitische spirituele genezingstraditie: Ruqya in de islam

Islamitische spirituele genezing, genaamd Ruqya, combineert biomedische remedies en spirituele methoden om het lichaam te revitaliseren. Door de bloedstroom correct te kanaliseren, kunnen zwakke organen worden geactiveerd.

Profetische geneeskunde, gebaseerd op de leer van de profeet Mohammed (SAW), wordt gevolgd, waarbij de nadruk wordt gelegd op het vermijden van bepaalde stoffen en het gebruik van natuurlijke remedies. Traditionele Arabische of Unani-geneesmiddelen, waaronder homeopathie en kruidengeneeskunde, zijn ook populair.

Moslims geloven in het “boze oog” en gebruiken de uitdrukking “Masha Allah” om de effecten ervan af te weren. Sommige traditionele genezers maken gebruik van amuletten en offers ter bescherming.

Volksmedicijnen in de islam: De belangrijkheid van hadith:

In de islamitische cultuur heeft de verzameling van hadith, met name Sahih al-Bukhari, een grote betekenis op het gebied van geneeskunde. Een andere waardevolle bron is al-Tibb al-Nawabi, wat door islamitische volgers als profetische geneeskunde wordt beschouwd.

Islamitische volksmedicijnen identificeren vier belangrijke oorzaken van ziekte: tovenarij, het boze oog, jinn en nadelige omstandigheden zoals weersomstandigheden of voedselproblemen. De kracht van heilige verzen uit de Koran wordt vaak geïntegreerd in volksremedies, of het nu gaat om het dragen ervan, het reciteren ervan of het gebruik van objecten uit heilige locaties en religieuze graven.

Traditionele en moderne perspectieven op islamitische geneeskunde:

In de 11e eeuw erkende Europa de vooruitgang die door Arabieren was geboekt op verschillende gebieden, waaronder geneeskunde. Europese geleerden vertrouwden op Arabische teksten om hun medische kennis te verbeteren. Soortgelijke bronnen werden gebruikt in Europese scholen, wat leidde tot vooruitgang in Sevilla, Montpellier, Parijs, Padua, Bologna en andere Europese steden.

Moslims beschouwden de studie van geneeskunde traditioneel als een middel om hun geloof in Allah te versterken. Islamitische geleerden benadrukken dat de sharia (islamitische wet) vijf hoofddoelen heeft:

Ziekenhuizen in de traditionele islamitische beschaving waren seculier en zorgden voor aparte afdelingen, verpleegkundigen en watervoorzieningen voor mannelijke en vrouwelijke patiënten, zodat moslims hun religieuze verplichtingen konden naleven. Een gezonde geest en lichaam ondersteunen de doelen van de sharia, en medische kennis heeft tot doel die doelen te behouden.

Zelfs in de hedendaagse samenleving streven moslimartsen ernaar gezondheidszorg te bieden, waarbij ze het behoud van een goede gezondheid en naleving van islamitische normen en voorschriften bevorderen. Hun doel is om volgers te helpen gezonde levens te leiden en hun religieuze verplichtingen na te komen, terwijl ze zich aanpassen aan moderne waarden en levenswijzen.

Het concept van Ibadat in de islam:

Vroege moslimgeleerden, waaronder Avicenna en Ibn Haytham, leverden aanzienlijke bijdragen aan de geneeskunde. Genezing in de islam omvat fysieke, psychologische en spirituele processen. Geleerden benadrukten de combinatie van medische behandeling en spirituele remedies.

Gebed heeft belang, waarbij geleerden de voordelen ervan erkennen. Islam maakt onderscheid tussen ibadat (devotionele praktijken) en muamalat (maatschappelijke principes). De verplichte plichten van ibadat, zoals gebed, vasten en pelgrimstocht, zijn bedoeld om uitgevoerd te worden door mentaal bekwame en gezonde moslims.

Gebeden verbinden gelovigen met Allah, de Genezer, en bieden verlichting en psychologische troost. Gebed wordt beschouwd als een middel tot spirituele verbinding en het loslaten van lasten.

Het Concept van “Dua” in de Islam:

Dua, een vorm van gebed, wordt beschouwd als een ongevraagd gesprek met God. Het is de essentie van aanbidding, omdat het Allah vereert en verheerlijkt, terwijl het geloof in Hem wordt uitgedrukt.

Dua is het krachtigst wanneer het zoeken naar bescherming tegen het kwaad omvat, het vragen om zegeningen in deze wereld en redding in het hiernamaals. Het kan dienen als de genade van Allah aan te roepen. De Koran bevat verzen die de belangrijkheid van dua benadrukken, zoals het gebed van Profeet Ayyub (Job), dat het zoeken van Allah genade benadrukt.

Islamitisch gebed en de helende effecten:

Gebeden in de islam dragen bij aan het in balans brengen van de geest en het lichaam. Wetenschappelijk onderzoek suggereert dat het tijdstip van de gebeden in de islam overeenkomt met fysiologische activiteiten in het lichaam.

Dr. Zaheer Rabeh, in zijn boek “healing through prayer”, legt uit dat het hormoon cortisone, dat verantwoordelijk is voor het stimuleren van activiteit, toeneemt in het menselijk lichaam tijdens de vroege ochtenduren, wat overeenkomt met de stijging van de bloeddruk.

Mensen voelen zich energieker na het ochtendgebed, waardoor het een ideaal moment is voor productief werk. De ochtenduren worden geassocieerd met hoge niveaus van ozon, wat het zenuwstelsel, de spieren en de mentale activiteit stimuleert.

Gebed helpt ook bij het voorkomen van spataderen en versterkt de botten door het verrichten van verplichte en extra gebeden. Het biedt regelmatige lichaamsbeweging en behoudt de vitaliteit van het lichaam, met name het hart- en vaatstelsel en de bloedsomloop.

Gebeden kunnen ook helpen bij de behandeling van slapeloosheid, doordat ze psychologische therapie bieden door de ziel te kalmeren en spanning te verminderen. De daad van gebed herinnert mensen aan hun kleinheid tegenover de uitgestrektheid en mogelijkheden van de Schepper en geeft een gevoel van rust.

Islamitische pelgrimstochten en genezing in de Koran: Voordelen en overtuigingen:

Islamitische pelgrimstochten, zoals de Hadj en Umrah, hebben immense betekenis voor moslims wereldwijd. Ze beschouwen deze heilige pelgrimstochten als essentiële plichten in hun leven en zoeken zegeningen van Allah. Zelfs mensen die ziek, ziek of mentaal getraumatiseerd zijn, ondernemen de reis en geloven vast dat de Hadj hun lichaam en ziel zuivert en hen verlicht van de angsten van het leven.

In gevallen waarin moslims niet naar de Heilige Moskee kunnen gaan, kiezen ze voor een mini-pelgrimstocht of Umrah. Sommige mensen geven prioriteit aan het verrichten van de Hadj of Umrah voor hun dood, omdat ze erkennen welke diepgaande positieve impact dit kan hebben op hun gevoel van gezondheid en algeheel welzijn. De psychologische heling die tijdens deze pelgrimstochten wordt ervaren, helpt bij het verlichten van hun lijden.

Hoewel de Koran geen wetenschappelijk of medisch boek is, wordt het door moslims beschouwd als een heilig boek dat het vermogen heeft om de gezondheid van individuen te herstellen.

In de Koran worden twee verzen (9:14, 26:80) genoemd waarin God wordt aangeduid als “De Genezer“, waarbij Zijn rol in heling wordt benadrukt. Verder benadrukken zes verzen in de Koran het genezingsproces voor moslimvolgers en erkennen ze het belang ervan in hun leven:

Samenvatting

In conclusie geloven moslims dat Allah hen een wereld heeft gegeven vol middelen of waseela voor hun welzijn. Ze streven ernaar zich te houden aan de richtlijnen die zijn voorgeschreven in de Koran door profeet Mohammed, waarbij ze de wetenschappelijke aard van de voordelen van het gebed erkennen.

Bidden en dua doen tijdens ziekte worden beschouwd als effectieve methoden voor snelle genezing, met fysieke voordelen zoals verlaagde bloeddruk en psychologische voordelen, waaronder verbeterde emotioneel welzijn en verminderde depressie met betrekking tot de dood.

Zelfs in de 21e eeuw erkennen artsen de voordelen die voortvloeien uit het gebedssysteem dat door moslims wordt beoefend. Door moderne wetenschap, voeding, lichaamsbeweging en de helende kracht van dua en de Koran te combineren, biedt Allah een allesomvattende benadering van holistische genezing.